การศึกษาเป็นสิ่งที่จำเป็น แต่นั่นก็ไม่ได้หมายความว่าเราสามารถเรียนรู้ทุกอย่างจากแค่ในห้องเรียนเท่านั้น เพราะหลายครั้งบทเรียนและประสบการณ์ชีวิตข้างนอกรั้วโรงเรียนคือสิ่งที่สำคัญมากกว่า

มอร์แกน เฮาเซิล (Morgan Housel) ผู้เขียนหนังสือ “The Psychology of Money” (จิตวิทยาว่าด้วยเงิน) ได้เขียนเกี่ยวกับเรื่องนี้ไว้ว่าเขาสังเกตเห็นหลายอย่างที่เป็นเรื่องสำคัญต่อชีวิตการลงทุนและธุรกิจที่กลับไม่ได้มีการสอนในโรงเรียน โดยเขาสรุปเอาไว้ 12 ข้อ

1. ทักษะในการเข้าใจคนที่ไม่เห็นด้วยกับคุณเป็นทักษะที่ถูกให้ค่าต่ำมากเกินไป : แทนที่เราจะถามแค่ว่า “เขาคิดแบบนั้นได้ยังไง?” เฮาเซิลแนะนำว่าให้เราลองถามว่า “ชีวิตเขาผ่านประสบการณ์อะไรมาที่ฉันไม่รู้ถึงทำให้คิดแบบนั้นกันนะ?” การตั้งคำถามแบบนี้จะช่วยให้เราเข้าใจอีกฝั่งหนึ่งมากขึ้นด้วย

2. ทุกคนอยากแสดงความคิดเห็น : ทุกเรื่องไม่ว่าจะประเด็นไหนก็ตาม คนจะชอบแสดงความคิดเห็นเสมอ ซึ่งนั่นไม่ใช่เรื่องจำเป็นเลย เราไม่จำเป็นต้องแสดงความคิดเห็นกับทุกเรื่อง ถ้าเป็นเรื่องที่เราไม่รู้ การบอกว่า “ประเด็นนี้ผมยังไม่ทราบ เดี๋ยวจะไปหาข้อมูลเพิ่มเติม” ไม่ใช่เรื่องผิด มันคือความซื่อสัตย์ แต่ถ้าเป็นเรื่องสำคัญสำหรับเรา ก็ต้องไปเรียนรู้เพิ่ม

3. ความเฉลียวฉลาดเป็นเรื่องที่ยอดเยี่ยม แต่มันจะหมดค่าทันทีถ้ามี 4 อย่างนี้ : อีโก้, ไม่พร้อมที่จะเปลี่ยนแปลง, ไม่สามารถสื่อสารกับคนอื่นได้ และ ไม่พร้อมที่จะประนีประนอมกับทีม

4. มั่นใจมากเกินไป : เราไม่เคยคิดหรอกว่าสิ่งที่เราไม่รู้จะหักล้างทุกอย่างที่เราเชื่อได้ แต่เชื่อเถอะครับว่าเราไม่มีทางรู้ทุกอย่าง และการมีใจที่เปิดกว้าง พร้อมรับไอเดียใหม่ๆ มีคนรอบตัวที่พร้อมจะแชร์ไอเดีย มีประสบการณ์และความเชี่ยวชาญที่แตกต่างกันนั้นเป็นเรื่องที่สำคัญมากๆ

5. ความสำเร็จที่ผ่านมาแล้วนั้นมักดูง่ายเสมอ : เรารู้อยู่แล้วว่าเรื่องราวมันจะจบยังไง จำได้ว่าวันนี้เรารู้เรื่องอะไร แต่อาจจะจำไม่ได้แล้วว่าก่อนหน้านี้รู้สึกยังไง เพราะฉะนั้นเมื่อกำลังเผชิญปัญหาแล้วรู้สึกว่ายาก จำไว้ว่าคุณเคยผ่านเรื่องยากๆ มาแล้ว พอทุกอย่างผ่านไป มันจะดูง่ายเสมอ

6. เรียนรู้ที่ยอมแพ้อย่างภาคภูมิใจโดยไม่รู้สึกว่าพ่ายแพ้ย่อยยับระหว่างที่เรียนรู้สิ่งใหม่ๆ ทักษะนี้จะสร้างคุณค่ามากกว่าการเรียนรู้ที่จะเอาชนะและต้องเป็นคนที่ถูกต้องเสมอ

7. สิ่งที่สำคัญคือไม่ใช่ความสามารถของคุณ แต่เป็นความสามารถของคุณเมื่อเทียบกับคุณแข่งต่างหาก เพราะไม่ว่าคุณจะคิดว่าตัวเองเก่งขนาดไหน ถ้าเทียบกับคู่แข่งแล้วสู้ไม่ได้ เราก็จะแพ้อยู่ดี โดยเฉพาะในเรื่องของการลงทุนและทำธุรกิจ เราไม่รู้ว่าคู่แข่งของเรามีใครบ้าง

8. คนที่ทำงานด้วยแล้วงานออกมาดีที่สุด ไม่จำเป็นต้องเป็นคนที่ฉลาดที่สุด : เฮาเซิลอธิบายว่าบ่อยครั้งงานที่เขาทำกับเพื่อนร่วมงานแล้วออกมาดีคืองานที่ได้ทำกับเพื่อนร่วมงานที่นิสัยดี ทำงานด้วยง่ายแล้วสนุก “ความฉลาดทางอารมณ์มีความสำคัญมากกว่าความรู้ทางหนังสือ ผมอยากให้มีการสอนเรื่องนี้ในโรงเรียนมากเลย”

9. ประสบการณ์แสดงเห็นว่าในการแข่งขันเราจะกำหนดทุกอย่างเป๊ะๆ ไม่ได้ และการมีพื้นที่เผื่อเหลือสำหรับความผิดพลาดเป็นสิ่งสำคัญในเกมเหล่านั้น เพราะความสำเร็จไม่มาจากแค่ความรู้เพียงอย่างเดียว โชคและจังหวะของการลงมือทำก็มีส่วนไม่น้อย เพราะฉะนั้นเราอาจจะประเมินความสำคัญของทักษะสูงเกินไปและประเมินเรื่องโชคต่ำเกินไปได้เช่นกัน

10. สิ่งที่ซับซ้อนมักมีคำอธิบายที่เรียบง่าย : ถ้าคุณเป็นคนรับสารแล้วไม่เข้าใจอะไรบางอย่าง นั่นแสดงว่า “คนที่เขียนนั้นถ้าไม่ได้สื่อสารได้แย่ก็กำลังตั้งใจหลอกลวงคุณอยู่”

11. ความคาดหวังเปลี่ยนแปลงเร็วกว่าผลลัพธ์ : เพราะฉะนั้นธุรกิจ นักลงทุน และคนที่ประสบความสำเร็จส่วนใหญ่มักจะมีความรู้สึก “อืมมม...แล้วไง” อยู่บ่อยๆ

12. คนที่สร้างประโยชน์และให้ความสำคัญกับเรื่องความรู้การเงินมากที่สุดคือคนที่จะเขียนสิ่งเหล่านี้แม้จะไม่มีคนอ่านเลยก็ตาม เพราะพวกเขารักที่จะทำและพาสชันมีพลังมากกว่าแรงจูงใจในการแสวงหาผลกำไร เพราะฉะนั้นสิ่งเวลามีคนพยายามจะขายอะไรให้กับคุณ บอกสูตรลับสร้างเงินมหาศาลจงระวังให้ดี เพราะแรงจูงใจของเขาอาจจะเป็นเรื่องของตัวเองมากกว่าของคุณ